Het levenstestament
op 1 januari 2014 is de Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap in werking getreden. Staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie merkte het volgende op: “Ik durf te zeggen dat deze wet een mijlpaal is in de geschiedenis van het familierechtelijk bewind. Deze wet biedt mensen die te weinig zelfredzaam zijn, betere toegang tot curatele, beschermingsbewind en mentorschap en zorgt ervoor dat deze instrumenten zo functioneren dat de mensen die vertegenwoordigd worden, adequaat worden beschermd”.
Hieronder willen wij deze begrippen globaal bespreken en aangeven wat de wijzigingen van 1 januari 2014 zijn. Daarnaast geven wij in het kort aan wie de maatregelen kan aanvragen en hoe dat gedaan wordt.
Curatele
“Iemand onder curatele stellen”; Dit is de zwaarste maatregel die opgelegd kan worden. Je bent immers alle zeggenschap kwijt over je eigen doen en laten. De maatregel is bedoeld voor mensen die tijdelijk dan wel blijvend, zowel hun financiële als persoonlijke zaken niet zelf kunnen regelen. Een grond voor ondercuratelestelling is bijvoorbeeld drugsmisbruik. In principe verliest de betrokkene zijn handelingsbekwaamheid. Dit betekent, dat hij zonder toestemming van de curator geen rechtshandelingen kan verrichten. Bijvoorbeeld het kopen van een huis. Doet de betrokkene dat wel dan kan die rechtshandeling worden teruggedraaid. Iemand wordt niet zomaar onder curatele gesteld. Uitgangspunt is, dat in alle gevallen de betrokkene wordt gehoord. Daarnaast vindt er publicatie van de beschikking onder curatele stelling plaats in de Staatscourant. Tevens wordt de onder curatele stelling ingeschreven in een openbaar curatele- en bewindregister
Bewind
Als een meerderjarige niet meer in staat is om tijdelijk dan wel blijvend zijn financiële zaken te regelen, kan de kantonrechter een bewind instellen over het vermogen van de meerderjarige. Een bewindvoerder regelt dan, in plaats van de meerderjarige, allerlei financiële en administratieve zaken. Gedacht kan worden aan het betalen van vaste lasten zoals huur of hypotheek, het verzorgen van belastingaangifte etcetera. Een bewind wordt niet alleen ingesteld bij mensen met een beperking, maar ook ten aanzien van mensen die verkwistend met geld omgaan dan wel problematische schulden hebben.
Mentorschap
Mentorschap is voor mensen die tijdelijk dan wel blijvend hun persoonlijke zaken niet meer zelf kunnen regelen. De mentor is géén eerstelijns hulpverlener, maar een regisseur van de zorg voor de betrokkene, die pas in actie komt wanneer dat nodig is. Vaak gaat het dan om dementerenden, verstandelijk gehandicapten en psychiatrische of comateuze patiënten. De mentor neemt bijvoorbeeld beslissingen over de verzorging, verpleging, behandeling of begeleiding van de betrokkene. Als dat mogelijk is doet de mentor dit in samenspraak met de betrokkene.
Wie kunnen nu curatele, bewind en/of mentorschap aanvragen?
De betrokkenen zelf, de echtgenoot of andere levensgezel, familieleden, de voogd en het Openbaar Ministerie. Dit laatste kan alleen in uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld omdat er geen familie meer is. De instelling waar iemand verblijft kan mentorschap aanvragen. Sinds 1 januari 2014 kunnen instellingen die de betrokkene verzorgen of begeleiden ook curatele en bewind aanvragen.
Wie kunnen curator/bewindvoerder of mentor zijn of worden?
Familieleden zijn de meest aangewezen personen om curator/bewindvoerder of mentor te worden. Als er geen familielid beschikbaar is kan de kantonrechter ook een derde (professional) als curator, bewindvoerder of mentor benoemen.
Hoe vraagt men curatele, bewind en mentorschap aan?
Er zijn speciale formulieren voor het aanvragen of wijzigen van curatele, bewind of mentorschap. Deze zijn digitaal beschikbaar via www.rechtspraak.nl. Het ingevulde formulier moet worden opgestuurd naar de Rechtbank. Vervolgens ontvangt men een nota van de Rechtbank met het verzoek het daarin genoemde griffierecht te voldoen. Na ontvangst van dit bedrag wordt het verzoek inhoudelijk in behandeling genomen.
Voorbeeld bewind
Annie, de moeder van Ria, heeft Alzheimer. Ze heeft nog heel lang zelfstandig gewoond, maar het gaat niet langer. Annie wordt opgenomen in een verzorgingstehuis. Ria behartigt zo goed als het kan de zaken van haar moeder. Ze loopt toch tegen enkele lastige situaties aan. Ria kan geen overboekingen doen vanaf de rekening van haar moeder. Zij is hiertoe niet gemachtigd. Daarnaast kan zij de woning van haar moeder niet verkopen. Zij heeft hiervoor een machtiging van haar moeder nodig. Haar moeder is niet meer in staat die machtiging te geven. Haar moeder zou niet weten waarvoor zij tekent. Ria gaat nu bewind aanvragen bij de Kantonrechter. Hierdoor kan zij de financiële zaken van haar moeder behartigen. Zij kan nu in plaats van haar moeder handtekeningen onder bijvoorbeeld een koopovereenkomst zetten. De procedure voor de kantonrechter neemt enige weken/maanden in beslag.
Einde curatele, bewind en mentorschap
Curatele, bewind en mentorschap eindigen in principe niet van rechtswege. De beëindiging van de maatregel moet de betrokkene zelf aanvragen bij de sector Kanton van de Rechtbank. Bewind en mentorschap kunnen ook voor een bepaalde tijd door de rechter ingesteld worden. De maatregel eindigt dan wel vanzelf als de periode is verstreken. Belanghebbenden kunnen protesteren tegen de beslissing van de kantonrechter over een onder curatele stelling, bewindvoering of mentorschap. De belanghebbenden kunnen in hoger beroep gaan. Hiervoor is wel een advocaat nodig. Het beroep moet worden ingediend binnen drie maanden na de uitspraak.
Wat is er gewijzigd op 1 januari 2014?
Verkwisting of het hebben van problematische schulden is een aparte grond voor onderbewindstelling geworden, de zogenaamde ‘schuldenbewinden’ Onder problematische schuldensituatie wordt verstaan dat redelijkerwijs is te voorzien dat de rechthebbende opgehouden heeft te betalen dan wel dat hij niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden. Deze schuldenbewinden worden evenals de onder curatele stellingen gepubliceerd in het nieuwe curatele- en bewindregister. Gewone bewinden kunnen ook worden gepubliceerd. Dit kan de rechter beslissen op verzoek van de betrokkene, van de bewindvoerder of ambtshalve. Voortaan kunnen ook zorginstellingen vragen om onderbewindstelling. Het College van Burgemeester en Wethouders kan voor schuldenbewinden onderbewindstelling vragen. Sinds 1 januari 2014 kunnen ook rechtspersonen tot curator, bewindvoerder en/of mentor worden benoemd, bijvoorbeeld een stichting. Het mentorschap etc wordt dan uitgeoefend door aan de rechtspersoon verbonden natuurlijke personen. Het voordeel hiervan is dat rechtspersonen de continuïteit van de werkzaamheden kunnen verzekeren juist omdat de taakuitoefening dan niet meer afhankelijk is van één bepaalde natuurlijke persoon In de nieuwe wet worden ook hogere kwaliteitseisen gesteld aan curatoren, bewindvoerders en mentoren die als organisatie voor 3 of meer mensen zorgen.
Curatele- en bewindregister
In dit register vindt inschrijving plaats van de onder curatele stelling en bepaalde vormen van bewind (zie hierboven). Dit register is in principe voor een ieder toegankelijk, echter men moet wel de personalia van de onder bewind/curatele gestelde weten. Tegen een inschrijving kan men niet in beroep komen. Dat is onlosmakelijk verbonden aan het feit dat men onder curatele, bewind is gesteld. De beslissing van een rechter over curatele, bewind en mentorschap hoeft niet definitief te zijn. De belanghebbende kan protesteren tegen de beslissing door in hoger beroep te gaan. Om in hoger beroep te gaan is een advocaat nodig. Het beroep moet binnen drie maanden na de uitspraak worden ingediend. Het einde van de inschrijving in het curatele- en bewindregister kan plaatsvinden door: -het verstrijken van de tijdsduur waarvoor de maatregel is ingesteld. (Doorhaling vindt plaats op de dag na het verstrijken van de tijdsduur). -het in kracht van gewijsde gaan van een beschikking tot opheffing van de curatele of het bewind. Dat wil zeggen dat tegen de beschikking geen verzet meer kan worden aangetekend of in hoger beroep kan worden gegaan. (Doorhaling vindt plaats op moment beschikking). -Het overlijden van de onder bewind/curatele gestelde. (Doorhaling vindt nadat de griffie van de rechtbank het bericht van het overlijden heeft ontvangen).
Website
De website www.Goedvertegenwoordigd.nl is door staatssecretaris Teeven op 10 februari 2014 ‘geopend’. Het doel van de website is voorlichting en steun te geven aan familieleden en naasten van mensen die de regie over hun leven niet (meer) zelf kunnen voeren of dreigen te verliezen.
Gerelateerde columns
